Parohija maglajska osnovana je rješenjem Mitropolije u Sarajevu 1883. g. i sačinjavala su je sela: Krsno Polje, Brusnica, Rakovica, Paklenica donja, Rječica i varoš Maglaj. Parohiju je prvi služio prota Serafim Marković iz Vozuće.
Godine 1886. selo Rakovac je vraćeno parohiji Rakovac, a maglajskoj su pripojena sela Straževica, Osojnica, Trbuk i Gornja Paklenica od parohije sočkovačke čiji je paroh Zaharije Popović umro te godine. Tada su pripala ovoj parohiji i sela na lijevoj strani Bosne: Ošve, Radojčić i Čusto brdo kao i Dolac čak kod Zavidovića na desnoj strani rijeke.
Te godine parohija je imala 386 kuća sa 2922 duše, i to: Maglaj 23 doma sa 176 duša, Krsno Polje 16 kuća sa 136 duša; Brusnica 35 kuća sa 206 duša; D. Paklenica 48 kuća sa 344 duše; Rječica 25 domova sa 195 duša; G. Paklenica 61 kuća sa 513 duša; Osojnica 39 kuća sa 288 duša, Streževica 76 kuća sa 539 duša; Trbuk 9 kuća sa 66 duša, Dolac 27 domova sa 222 duša, Ošve, Radojčić i Čusto Brdo 27 kuća sa 237 duša. Normalan život uopšte, pa i prirodan priraštaj stanovništva bili su znatno poremećeni Prvim svjetskim ratom, pa je interesantna i posljeratna statistika.
Godine 1921. parohija je imala 652 doma sa 3869 duša. Rođenih u 1921. g. Bilo je 209, venčanih 39 i umrlih 117. Parohija je ostala u ovom sastavu sve do danas (1958. g.) samo je selo Dolac 1931. godine oduzeto i pripojeno parohiji rakovačkoj.
Parohu u Vozućoj, kasnije maglajskom, Serafimu Markoviću mitropolit sarajevski Sava Kosanović naređuje 1881. g. da ispita tužbu protiv sveštenika Boljanićkog iz čega je jasno da je on bio sreski protoprezviter „nadziratelj“. Kao takav postavljen je 25. maja 1882. za člana regrutne komisije. Iste godine mitropolit naređuje svemu sveštenstvu
„neka narodu propovjedaju i tolkuju slovo Božje i istine evanđelske, a svakom prilikom neka ih odvraćaju da ne vjeruju u kojekakva gatanja i sujevjerja, čime se ime Božje, njegova svemogućnost i njegov premudri primisao omalovažava i besčasti.“
Prije osnivanja parohije pojedina sela su pripadala raznim okolnim sveštenicima u Paklenici, Boljaniću, Mičijevićima, Bukovici, Rakovcu itd. Tako, paroh Zaharije Popović u svome „iskazu“ datom protoprezviteratu maglajskom 1883. g. kaže da je rođen u selu Paklenici, kotara maglajskog, 1830. g, da je nauke učio u Tešnju i Gračanici, da je proizveden za đakona i prezvitera od Vladike Ignjatija i da služi selo Paklenicu, da ima 170 kuća sa 1084 duše i da je sa prihodima zadovoljan. (kakva divna skromnost!).
Paroh Đorđije Popović u svom iskazu iste godine piše da njegovu parohiju sačinjavaju sela Brusnica, Smrdin, Bakotić i Krsno Polje. On stanuje čak u Mičijevićima u vlastitoj kući.
Pop Petar Popović koji stanuje u vlastitoj kući u Boljaniću piše te godine da njegovu parohiju sačinjavaju Boljanić, Tekućica, Suvo Polje i Paklenica.
Ovo navodimo da se vidi kako su parohije bile nezgodno formirane, nearondirane, tako da su svešteci morali prelaziti preko tuđih parohija da bi došli do svojih. Mitropolit Sava naredio je iste godine – 1883. – da se vode matične knjige vjenčanih, krštenih i umrlih i da sveštenici predaju vjeronauku pored konfesionalnih škola i u komunalnim.
Crkvena opština maglajska kupila je matice 1883. g. a vode se redovno od 1887. g. Paroh prota Serafim Marković umro je 15. XI 1886. i rješenjem Konzistorije u Sarajevu od 27. novembra iste godine postavljen je za paroha maglajskog i nadziratelja protopreziterata Simo Bjelajac. Parohija u to vrijeme nije imala svoju crkvu.
Prema iskazu najstarijih stanovnika Maglaja Josifa i Sime Simića koji to vrijeme lično pamte, bogosluženja i obredi su vršeni u jednoj sobi u kući Stjepana Pavlovića koja se nalazila u „Sprskoj varoši“ na mjestu gde je sada kuća Milana Pijunovića.
Godine 1890. Crkvena opština je dobila od Vojne komande jednu baraku, bivšu bolnicu, u kojoj je vršeno bogosluženje. Baraka se nalazila na mjestu gdje je sada kuća Jusufa Karamehića. Muslimanima nije bilo pravo što se ova baraka koristi kao crkva jer je zvonik, tobož, podignut na njihovom zemljištu, pa su prijetili da će crkvu demolirati. Zbog toga su Srbi iz Maglaja u smjenama po noći držali stražu kod crkve. Zvono kod ove provizorne crkve osvećeno je na Mitrovdan 1892. godine.
Pošto Vojska nije htjela baraku Crkvenoj opštini da proda niti da ustupi dalje na upotrebu, bogomolja je iz nje 1894. g. premještena u jednu kuću zvanu „ćeliju“ koja se nalazila u dvorištu sadašnje crkve. U kući je u jednoj polovici stanovao crkvenjak Lazar Mišić iz Brusnice, a u drugoj je vršeno bogosluženje. Osvećenje ove za crkvu adaptirane kuće i unošenje antiminca proslavljeno je svečano na Ilindan 1898. g. Ovim improviziranim hramovima poklonila je Srpska crkvena opština iz Subotice 1887. g. jedno odjejanije i neke utvari, a car Franjo Josif I cjelokupno odjejanje, čirake od mesinga i utvari.
Nije poznato pouzdano kako stoji stvar sa bogomoljom u Maglaju prije ovih provizornih kapela i „ćelija“ o kojima je gore bilo govora. Svakako će biti da su sva ova sela pripadala crkvi manastira Ozrena, kuda bi sveštenici ovih sela odlazili o većim praznicima i sa tamošnjim monasima vršili liturgiju i osvećivali pričešće i za svoje parohije kojim bi poslje, naročito uz časni post, pričešćivali svoje vjernike po privatnim kućama.
U narodu postoji tradicija da su ovdje u srednjem vijeku postojala dva pravoslavna manastira: u Krsnom Polju i na Planama (danas predgrađe Maglaja Čakalovac), koje su Turci porušili odmah u početku svoje vladavine Bosnom. Kamen od ovih crkava upotrebljen je, navodno, za gradnju džamije u Maglaju. U prilog ovog predanja išlo bi to što se mjesto na kome je bio manastir zove i danas „oltari“ i tako je taj lokalitet upisan i u zemljišnim knjigama. Nedavno su tu izorani i ostaci vodovoda tj. cjevi od borovog, lučenog drveta. Zatim, tu se nalazi i staro pravoslavno groblje koje je davno napušteno jer je ovo čisto muslimanski zaselak. Pred jednom muslimanskom kućom na tom mjestu nalazila se jedna velika bijela ploča za koju se u narodu živo vjerovalo da je bila pred manastirskom crkvom koja se nedaleko odatle nalazila i koju su Turci, kako rekoh, porušili. Po toj ploči i selo je dobilo ime „Bijela Ploča“ koje i danas zvanično nosi. Koliko je u narodu živa tradicija o porijeklu te ploče svjedoči najbolje to da je ovdašnji srpski narod zahtijevao kada je Bosnu okupirala Austrija da se ploča prenese u Maglaj i stavi pred staru crkvu „ćeliju“. Vlasti su prenos odobrile i ploča je svečano sa crkvenom litijom prenjeta u Maglaj, ali je tom prilikom pala s kola i prebila se. Danas se nalazi pred crkvom maglajskom.
Krst na crkvi manastira Sv. Pantelejmona u Krsnom Polju vidio se, vele, izdaleka, pa je selo na tome dobilo ime. Na crkvištu se i danas održava selska slava – molitva na dan Sv. Pantelejmona 9. augusta. Pisanih izvora za dokaz ovoga predanja nema. Čuo sam da se na jednoj crkvenoj knjizi koja se nalazi u nekom bugarskom manastiru nalazi zapis da su knjigu donjeli kaluđeri iz manastira Sv. Pantelejmona u Bosni koji su bježeći od Turaka došli u Bugarsku.
Današnja crkva sv. Proroka Ilije podignuta je 1908/9 godine iako je ideja i želja o tome postojala mnogo ranije.
„Od 1876.g. od kako je Maglaj počeo uživati tu sreću da sveštenik u njemu sjedi prihvaćena je živo i želja da se dođe i do crkve, pa ma da bila i najskromnija. U Maglaju je nužna crkva i zato što u cjelom protoprezviteratu nema ni jedne mirske crkve nego samo dvije manastirske: Ozren i Vozuća. Radi ostvarenja ove potrebe obrazovan je privremeni odbor radi prikupljanja sredstava i kupljeno je zemljište“
kaže se u zapisniku sjednice držane u Maglaju 25 marta 1890. god. pod predsjedništvom Sime Bjelajca. Da li je šta sredstava prikupljeno do 1887. g. nije poznato, ali te godine incijativu za gradnju daje nadležni arhijerej.
„Narodnom zboru održanom 27. okt. 1887. prihvaćena je preporuka sarajevskog mitropolita Đorđa Nikolajevića da se u Maglaju gradi crkva, pa je izabran i građevinski odbor: Stanko Strigić, iz Gornje Paklenice, Risto Ilkić iz Maglaja, Lazo Vasiljević iz Strežnice, Petar Parčević iz D. Paklenice, Tešan Mitrović iz Osojnice, i sveštenik Simo Bjelajac“
stoji u jednom zapisniku.
Godine 1890. sveštenik Bjelajac dao je knjižice za prikupljanje priloga okolnim sveštenicima: Đorđu Marjanoviću u Porječini, Vasi Kataniću u Stuparima, Petru i Mitru Sofreniću u Boljaniću, a mitropolit Đorđe Nikolajević upućuje iste godine okružnicom sljedeći apel:
„Žitelji maglajske parohije riješili su u Maglaju sagraditi crkvu. No narod taj pored najbolje volje ne može sam crkvu podići, te je, stoga, pošao, dozvolom Visoke zemaljske vlade, Jovo Jovanović da po Bosni i Hercegovini skupi što dobrovoljnih priloga.“
Plac za gradnju kupljen je 1892. g. od Jevrejina Avrama Musafije za 450 forinti, a kasnije proširen kupovinom manjeg komada od Atifa Hadžiavdića za 60 kruna. Da je gradnja započeta tek šesnaest godina kasnije razlog je, pored nedovoljnih sredstava, i nepovoljno držanje austrijskih vlasti koje su bile pod uticajem maglajske „čaršije“. Sveštenik Bjelajac piše o tome Crkvenom sudu u Sarajevu 18. VIII 1890. g:
„Od kako sam došao u Maglaj promjenila su se tri predstojnika, a svaki od njih je jednako pravi turkofil, a osobito se opaža i izbija na površinu to njihovo turkofilstvo u tome što nikako ne žele da bude srpska crkva u Maglaju. Današnjem našem predstojniku g. Jordanu vrlo je povoljna crkva u Rakovcu, te zato je Crkvena opština rakovačka, tako reći, preko noći stekla dozvolu za gradnju. To se zato tako čini jer se crkvom u blizini Maglaja hoće da utuče crkva u Maglaju.“
Možda je gradnju crkve otežalo i odgodilo i to što je 1907. g. kupljena za parohijski dom jedna privatna stara kuća čije je prizemlje bilo izidano od kamena, a sprat od đerpiča i drveta („riglvand“). Za kupovinu i adaptaciju ove kuće dodjelila je Eparhija u Tuzli pomoć od 1000 kruna (Godine 1923. sprat od drveta je zamjenjen zidom od cigle normalne debljine).
Povoljnije prilike nastale su svakako za crkvu u Bosni i Hercegovini uopšte, pa i za gradnju novog hrama u Maglaju, donošenjem nove „Uredbe o upravi crkvenih i školskih poslova sprsko-pravoslavnih eparhija u BiH“ koja je stupila na snagu 18. VIII 1905. g. Završni rad na prikupljanju priloga preduzet je u proljeće 1908. kada je upućen apel svim crkvenim opštnama u Bosni koji su potpisali veoma agilni i čestiti sveštenik Vladimir Pejović i perovođa Stevan Božanović.
Prvi su se odazvali proto gračanički sa 32 krune, proto Pavle Katanić iz Puračića i Crkvena opština iz Gradiške itd. Veliki upravni i prosvjetni savjet u Sarajevu dodelio je za gradnju crkve u Maglaju i škole u Trbuku dvije hiljade kruna. Gradnja crkve počela je 24 aprila 1908. a završena je u ljeto 1909. Plan je izradio projektant a radove je izvodio građevinski preduzimač Pimprle iz Zavidovića. Ciglu (35.000 kom.) je ispekao Pejo Vukeljić iz Osojnice za 1015 kruna. Za dovršenje je Crkvena opština uzela zajam od Kreditne banke u Tuzli od 2000 kruna.
Osvećenje „tronos“ nove crkve izvršio je 19/6 septembra 1909. mitropolit sarajevski Evgenije Letica uz asistenciju đakona Jovana Jovanovića i više sveštenika, a po prethodnom odobrenju Patrijarha carigradskog Joakima III pošto je episkop tuzlanski bolešću bio spriječen, a bh. Eparhije su tada potpadale nod jurisdikciju carigradskog Patrijarha. Parohija je odvojena od eparhije sarajevske i pripojena tuzlanskoj 1900. g.
„Svečanost je prilikom osvećenja ovako tekla: 18/5 septembra u subotu G. Mitropolit prispjeo je večernjim vozom u Maglaj. Na stanici dočekalo ga je sveštenstvo, opština i dosta naroda. U ime opštine pozdravio ga je paroh Vladimir Pejović kratkom i srdačnom dobrodošlicom naglasivši osobitu Blagodarnost naroda što se s najvećom gotovošću odazvao molbi da osveti maglajsku crkvu izlažući time sebe velikom fizičkom naporu pored briga i napora koje imaju u svojoj eparhiji. Visokopreosvećeni G. Mitropolit podužim govorom zahvalio se na lijepom dočeku i pozdravu i istakao razloge radi kojih se odazvao molbi opštine. Sutradan obavio je G. Mitropolit osvećenje crkve po činu i divnim riječima poučio narod o svrsi crkve i dužnostima vjernih prema njoj. Na liturgiji miloglasno je pjevalo sprsko-pravoslavno pjevačko društvo iz Tuzle. Po podne opština je počastila ukusnim jelima mnogo gostiju. Za ručkom je G. Mitropolit nazdravio Njegovom veličanstvu, a paroh Pejović mitropolitu. Crkva je u sprsko-vizantijskom stilu i koštala je 25.000 kruna. Crkvena opština maglajska siromašna je, jer samo mjesto Maglaj ima malo pravoslavnih domova pa se zbog udaljenosti sela koja opštinu sačinjavaju, samo velikim trudom mogla crkva podići. I, eto, od okupacije do sada nije podignuta, već se služilo u kapelici od slabog materijala“
(Istočnik 1909. g. str. 288).
Tako je prikazana u crkvenom službenom listu ova svečanost, a iz zapisnika sjednice se vidi da je za zajednički svečani ručak, na koji su pozvani predstavnici vlasti i ugledni građani muslimani, kupljeno 100 litara bijelog i 100 litara crnog vina kao i 250 litara piva. Ovaj interesantni podatak navodi da bi se stekla približna slika o broju gostiju za ručkom. Ravnateljstva Bosansko-hercegovačkih državnih željeznica u Sarajevu odobrio je 50 % popusta učesnicima na osvećenju.
Građevinski odbor koji se starao o gradnji sačinjavali su: Pejo Vukelić, Dimitrije Božić, Spasoje Gojković, Vladimir Pejović, Aleksa Arsenović, Jovan Vasiljević, Stanko Marić, Aleksa Despotović, Stevan Božanović, Petar Josić, Petar Šarčević, Ilija Beljić, Blažo Nešković i Vaso Cvetković. Ikonostas nove crkve bio je provizoran, te je 1912. napravljen novi. Osvetio ga je mitropolit tuzlanski Ilarion Radonić 15. XII 1912. g. Od 1906. g. usljed reorganizacije crkvene uprave izvršene po novoj Uredbi paroh maglajski prestao je biti nadziratelj protoprezviterata čije je središte prešlo u Gračanicu.
Ubrzo poslje gradnje crkve u Maglaju Crkvena opština podiže (1911) u Trbuku srpsku osnovnu školu za koju su prilozi prikupljani još od 1908. g. Zidarske radove izveo je majstor Petar Blagojević iz G. Paklenice za 2.350 kruna, a stolarske Salih Bešlagić iz Doboja sa 1.569. kr. Svečano otvaranje škola izvršeno je 25. nov. 1911. g. Vjerski obred izvršio je izaslanik mitropolita Ilariona prota Đorđe Bjelanović (Školu je izdržavala Crkvena opština do 1919. kada je nova država Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca preuzela i konfesionalne škole). Crkvi je plaćana zakupnina za zgradu sve do II svjetskog rata. Za vrijeme ovog rata škola je izgorjela, a posle rata nova država Federativne Narodne Republike Jugoslavije je kupila od Crkvene opštine zemljište i na mjestu stare škole napravljena je nova – osmogodišnja).
Za vreme I svjetskog rata crkveni i vjerski život bili su znatno poremećeni. Sveštenik je otjeran u zatvor, a zvono sa crkve skinuto i upotrebljeno za pravljenje topova. Za vrIjeme rata sveštenik i Crkveni odbor uložili su mnogo truda oko prikupljanja priloga za ratnu siročad iz postradalih pograničnih srezova: Srebrenica, Vlasenica, Višegrad, Zvornik u kojima je sprski narod užasno progonjen od strane austrijske vojske i žandarmerije. Poslije oslobođenja i ujedinjenja 1918. g. Crkvena opština je podnjela državnim vlastima zahtjev za naknadu ratne štete, i to: za školu u Trbuku 5.000 franaka, za zvono crkveno 10.000 franaka za sveštenika što je bio osam mjeseci u zatvoru 2.000 franaka, ali država nije iz naplaćenih ratnih reparacija dala crkvi nikakvu odštetu ni pomoć. Paroh maglajski prota Dušan Nikolić premješten je 1924. u Vršac, a za paroha je došao jerej Jovan Jevtić.
Važan događaj u životu sprske crkve u Jugoslaviji uopšte, pa i u životu parohije maglajske između dva rata jeste donošenje novog Ustava SPC. 1931. g. Prilikom uvođenja u život novog Ustava razriješeni su dužnosti crkveni odbori izabrani po Uredbi od 1905. g. i postavljena su privremena povjerenstva čiji je zadatak bio da sprovedu izbore za nova crkvena predstavništva po Ustavu. U Povjerenstvo Crkvene opštine maglajske postavio je eparhijski episkop Nektarije Jovana Jevtića, sveštenika, kao predsjednika, a za članove: Aleksu Jovanovića, Simu Ilića, Stevana Božanovića i Ristu Todića. Izbori su održani 1932. g. i na njima izabrani Crkvenoopštinski savjet koji se konstituisao ovako: Predsednik Jovan Jevtić, potredsjednik Josif Simić, sekretar Aleksa Jovanović i članovi upravnog odbora Marko Dević, Jovo Mandić, Milan Despotović, Gosto Stojanović, Đorđo Maljenović, Simo Ilić, Tripun Bajkanović, Jovan Vilić i Jona Miličić.
Na Ilindan 1933. g. učinio je kanonsku posjetu episkop – dijecezan Nektarije i tom prilikom, poslje svečane arhijerejske službe proizveo za protu paroha Jovana Jevtića.
Godine 1941, odmah poslje gubitka kratkotrajnog rata sa Njemačkom u aprilu mjesecu i stvaranje na okupiranoj teritoriji „Nezavisne države Hrvatske“ nastaju dani teškog iskušenja i stradanja za srpski narod i Crkvu. I ova parohija je dala velike žrtve kako u ljudskim životima tako i u imovini. Redovan, normalan život i rad Crkve bili su sasvim poremećeni, gotovo onemogućeni. Srbi si tako reći stavljeni van zakona. Hapšenja i ubijanja vršena su na sve strane. Prvi na udaru bili su sveštenici i ostali ugledniji ljudi. Prota Jovan Jevtić uhapšen je početkom jula i otjeran sa porodicom u logor Caprag kod Siska, a odatle poslje mjesec dana deporortovan u Srbiju. Crkva je teško demolirana. Vrata i prozori sa ikonostasom i cjelokupnim unutarnjim uređajima spaljeni su. Parohijski dom konfiskovan u korist NDH i upotrebljen za logor hrvatske terorističke organizacije „Ustaša“.
Naoružane ustaške horde pod zaštitom, tada veoma moćne njemačke vojske, razišle su se po gradu i po selima i počele da vrše razna nasilja: ubijanje, paljenje kuća, odvođenje ljudi itd. U Maglaju su ubijeni braća Sveto i Dimio Simić, Danilo Pijunović, Dujko Simić, Dragutin Pavlović, Darko Cvijanović, Đorđe Ilkić, Boško Božić. Potpredsjednik Crkvenog odbora Josif Simić i sekretar Aleksa Jovanović i ugledni član opštine Momčilo Arsenović kada su vidjeli šta ih očekuje izbjegli su u Srbiju, odakle su se povratili poslje oslobođenja. Najviše su stradala sela Ošve, Riječice i Trbuk.
Jedna ustaška banda iz Sarajeva ili Zagreba, kojoj su se pridružili i neki Muslimani iz susjednog sela Misurići, upala je početkom avgusta u Ošve i počinila strahovita zvjerstva. Zapalili su desetak kuća i pobili 60 lica od kojih je većina živo spaljena u kućama Milke Jovanović i Steve Todorovića. Od ovih žrtava bilo je 37 muških i 23 ženska lica. Djece ispod sedam godina bilo je 11 (Odmah po svršetku rata, početkom maja 1945. g. došao sam za paroha u Maglaj. Pokazali su mi ostatke ovih dviju kuća. Ispod soba u kojima su ljudi gorjeli bili su podrumi na čijem se patosu još mogla lijepo da vidi ljudska mast koja je procurila kroz pod sobe).
Istih dana druga banda pod vodstvom ustaškog žandaremrijskog narednika Omera Kepe iz Maglaja počinila je takve zločine u selu Rječici. Zapalili su 13 kuća pored mnogih drugih zgrada. U štali Alekse Tomića zatvorili su i žive spalili 28 lica većinom žena i djece, i to: iz kuće Sime Lukića 8, Simeuna Lukića 4, Alekse Tomića 3, Todora Pejića 4 i Radojčića 9 lica. Druge grupe upale su u selo Osojnicu gdje je zapaljeno 60 kuća dok je narod bio izbjegao u zbjegove u planinu Ozren. U selu Trbuku od 27 kuća koliko ih je svega bilo do temelja je izgorjelo 26 kuća. Narod je takođe izbjegao u zbjegove te su zaklana samo 3 čovjeka koji zbog starosti ili bolesti nisu mogli da bježe. U selu D. Paklenica izgorjele su 22 kuće, a u Gornjoj Paklenici 5 kuća i ubijeno 7 lica.
Našavši se pred potpunim uništenjem sprski narod se krajem avgusta digao na oružani ustanak i žestoke borbe praćene svakovrsnim stradanjem naroda vođene su na području sela Trbuk, Streževica, Osojnica i Paklenica i trajale su cjelu jesen 1941. g. i zimu 1941/1942. g. Mnogo naroda stradalo je u zbjegovima od studeni i gladi. Jaka njemačka kaznena ekspedicija „akcija“ prešla je preko ovih krajeva u februaru 1942. g. Pohvatali su veći broj ljudi i odveli u logore od koji se do danas nijedan nije javio ni vratio. Sva je prilika da su pobijeni u logoru Jasenovac.
Posle toga nastao je relativno miran preiod. Ljudi su počeli da se vraćaju iz zbjegova i obnavljaju popaljene i porušene domove. To zatišje trajalo je na području ove parohije do marta 1943. g. kada je prekinuto. Naši ustanici napali su 20 ljudi na području „Vitanj“ u Bakotiću kod Maglaja. Kapetan i nekoliko vojnika su poginuli, a ostali bežjeći udavili se u nabujaloj Bosni. Taj slučaj je poslužio Njemcima kao povod da pošalju na Ozren drugu kaznenu ekspediciju koja je bolje pripremljena i izvedena sa većim snagama nego prva.
Napad je izvršila planinska pješadija sa četiri strane: od Doboja preko brda „Preslica“, od Maglaja uz rijeku Jablanicu, od Petrova sela uz rijeku Jedrinu i s juga od rijeke Krivaje i Zavidovića. Prethodno je izvršena artiljerijska priprema iz topova koji su sa svih strana zasipali granatama ozrenska sela. Sudjelovala je i avijacija koja je pored bombi bacala i letke u kojima je pozivala naše ustanike da se predaju pošto su opkoljeni te je svaki njihov otpor uzaludan. Naši su se povlačili prema vrhu planine Ozren. Na položaju „Kraljica“ dali su odlučan otpor, probili njemački obruč, zarobili nešto vojske i zapljenili dosta oržja i municije. Njemci su se posle ovoga poraza povukli sa Ozrena i odveli sa sobom opet izvjestan broj ljudi koje su pohvatali po selima i zbjegovima. Od njih je manji broj protjeran u Srbiju, a većina stradala u logorima Jasenovac i „Sajmište“ u Beogradu. Opet je nastalo relativno primirje koje je trajalo do septembra 1944. g. Tada su naši ustanici porušili prugu u Trbuku u pod Orlinama, pa su se borbe nastavile i trajale sve do svršetka rata i konačnog oslobođenja Maglaja i okoline 17 aprila 1945. g.
U toku rata ukupno je poginulo ili nestalo 199 lica. Pred kraj rata krajem 1944. g. kao posljedica teških životnih uslova za vrjeme rata zavladala je opaka bolest pjegavi tifus od koga je umrlo 480 lica. Kada sam došao u Maglaj početkom maja 1945. vidio sam po selima još znatan broj tifusnih bolesnika od kojih je većina pomrla. Bolest je suzbijena tek posle oslobođenja kada su upotrebom veoma efikasnog „diditi“ praška uništene vaši.
(Tekst preuzet sa web stranice Srpske pravoslavne opštine Maglaj:
http://www.spcmaglaj.com/crk_opstina.php
Nema podataka o autoru, ili izvoru iz kojeg je eventualno preuzet, ali se iz samog teksta može zaključiti da ga je pisao 1958. godine tadašnji maglajski paroh.)
po K 400: Mustajbeg Uzejirbegović, Nazif Omersoftić 
TV Zaboravljeni Maglaj - Dokumentarni program 